Verandert het machtsevenwicht in de grond- weg- en waterbouw? Dit was de centrale vraag tijdens een drukbezocht mini-symposium van MKB INFRA in Perscentrum Nieuwspoort in Den Haag. Tijdens deze bijeenkomst presenteerde Marcel Metze het onderzoeksrapport ‘Meer markt, Minder MKB?’. Daarna schoten drie Tweede Kamerleden op de problematiek van het aanbesteden in, tijdens een paneldiscussie geleid door Taco van Hoek.
Macht opdrachtgevers toegenomen
In de GWW sector heersen spanningen, die samenhangen met de algemene marktsi tuatie maar die ook structu rele oorzaken hebben. De infor mele aanbestedingsprak tijk van de vorige eeuw ken merkte zich door een zekere balans tussen opdrachtge vers en aannemers, mede doordat de aannemers – via het notoire ‘koffiedrinken’ en ‘voor overleg’ – hun krachten bun delden. Na de bouwfraudeaffaire besloot de samen leving dat dit systeem te corruptiegevoelig en niet langer acceptabel was. Sindsdien is de macht van de op drachtgevers – meest overheid - en hun ad viseurs toegeno men, zo concludeert Marcel Metze in zijn onderzoeksrapport.
Schaalvergroting
Vanwege het verbod op kartelachtige samenwerking hebben mid delgrote be drij ven weinig middelen om zich tegen die toegenomen macht te ‘wape nen’. Gro te con cerns hebben daartoe meer mogelijkheden. Gestimuleerd door de verdergaande uitbe steding van taken door de overheid is dan ook een trend naar schaal vergro ting in het GWW bedrijfsleven op gang gekomen, en overigens ook in de daarbij behoren de ingenieursdiensten.
Positie mkb in GWW-sector verder bemoeilijkt
Deze trend, die de positie van het MKB in de GWW-sector bemoeilijkt, uit zich op ver schillende manieren, zoals in de clustering van projecten, in het stijgen van de aanbiedingskosten, in de omzet- en referentie-eisen, in de zwaardere risi co last en in de wijze waarop de kwaliteitscri teria bij de gunning worden gehanteerd. Om deze problemen uit te diepen heeft Marcel Metze gesprekken gevoerd met aannemers in het grotere GWW MKB, opdrachtge vers en ingenieursbureaus, en is een enquête uitgezet resulterend in het onderzoeksrapport ‘Meer markt, Minder MKB?’
Jaarlijkse monitoring aanbestedingspraktijken
Tijdens het symposium vond een levendige discussie plaats met de Tweede Kamerleden, Sharon Gesthuizen (SP), Agnes Mulder (CDA) en Carola Schouten (CU) over de wijze waarop mkb-ondernemers in de gww-sector nu echt een level-playing-field zouden krijgen. De meningen verschilden of de nieuwe Aanbestedingswet dit echt zou bewerkstelligen. Gesthuizen had graag meer geregeld gezien in de wet en niet via de Proportionaliteitsgids. Schouten en Mulder gaven aan eerst te willen zien hoe e.e.a. ging uitwerken. Daan Stuit, voorzitter van MKB INFRA, gaf aan dat voor beide iets was te zeggen, maar dat de Aanbestedingswet zoals deze er nu uitzag het maximaal haalbare was tussen alle partijen en verheugd te zijn dat in ieder geval deze stap was gezet. Schouten stelde in ieder geval voor jaarlijks in deze setting bijeen te komen en te monitoren hoe het in de aanbestedingspraktijk gaat. Ook gaven de Kamerleden aan via de minister de economische resultaten van Aanbestedingsprocedures via Rijkswaterstaat te willen zien, daar RWS hierop in het onderzoek niet had willen reageren.
Belangrijkste onderzoeksbevindingen
- De overheid (de belangrijkste opdrachtgever) besteedt steeds meer onderdelen van GWW projecten uit naar de markt. De kosten en baten van ‘meer markt’ blijken ech ter niet of hooguit ten dele in kaart te brengen. Men kan zelfs argumenteren dat meer uitbeste ding het zicht op de werkelijke maat schappelijke kosten bemoeilijkt.
- Nogal wat op drachtgevers geven toe dat ze projecten samenvoegen met het nadruk ke lijke doel ze aan een groot be drijf te gunnen dat hen zoveel mogelijk werk uit han den neemt. Dit stimuleert verdringing van het MKB.
- Sommige opdracht gevers geven ook toe dat ze via de omzet- en referentie-eisen naar een grotere opdrachtnemer toewerken. Aan nemers betogen dus niet ten on rechte dat die eisen soms onnodig specifiek en onredelijk hoog zijn en het zelfstan dige MKB benadelen.
- Nieuwe ‘geïntegreerde’ contractvormen als design & construct of de sign, construct & maintain hebben geleid tot een forse toe name van de aanbiedingskosten en de admi nistratieve lasten, wederom vooral ten nadele van het midden- en kleinbedrijf.
- Veel aannemers bekritiseren de subjectieve wijze waarop veel opdrachtgevers om gaan met de EMVI procedu res en het meewegen van soft skills als communicatieve vaar dig heden en de presentatie van hun plan.
- De grotere machtspositie van ingenieursbureaus vergroot het gevaar van conflicts of interest.
- De ambtenaren die de nieuwe Aanbestedingswet moeten uitvoeren, zullen de ruimte die deze wet hen biedt, zo veel mogelijk blijven benutten.
Download het pdf onderzoeksrapport Meer Markt minder MKB .
